Në një mjedis mbështetës, fëmijët me aftësi të kufizuara shkëlqejnë
Grupi HËNA
“Isha kujdestar i klasës për atë ditë dhe për ta kryer një nga përgjegjësitë siç është pastrimi i sfungjerit, u nisa drejt derës për ta larë atë. Papritur, ish mësuesi/ja më tha: Mos shko, se derisa të shkosh e të kthehesh, do të mbarojë ora e mësimit” - Eldin Gashi, anëtar i Grupit HËNA.
“Në një orë mësimore kisha harruar t'i bëja detyrat e shtëpisë dhe mësuesi/ja i/e matematikës mu drejtua me fjalët: “Pse vjen në shkollë dhe e torturon veten, ti e din si je, ti nuk di asgjë” - Eliza, anëtare e Grupit HËNA.
“E gjithë klasa u mobilizua për të shkuar në një aktivitet sportiv, në kuadër të lëndës së edukatës fizike. Doja shumë të shkoja edhe unë... Por kujdestari i shkollës më tha, Lorik, mos u shqetëso, atë ditë do ta kesh të lirë, mund të shkosh të marrësh shërbime në Handikos... Unë vetëm e shikova dhe nuk fola asnjë fjalë. Doja t'i thosha që nuk kam nevojë për ditë të lirë. Duhet të jem atje me shokët e mi, me juve. Nuk ia thashë këto fjalë. Por tani pas një viti e di që do t'ia thosha, sepse jam i vetëdijshëm që duhet ta ngre zërin, të kundërshtoj nëse duhet, kur e di që po trajtohem padrejtësisht. Tani jam më i vetëdijshëm për gjithçka” - Loriku, anëtar i Grupit HËNA
Sipas raportit të fundit të UNICEF-it “Fëmijët me aftësi të kufizuara në mbarë Evropën dhe Azinë Qendrore: Vështrim statistikor i mirëqenies së tyre”, fëmijët me aftësi të kufizuara në rajonin e Evropës dhe Azisë Qendrore vazhdojnë të përballen me diskriminim të gjerë në shtëpi, në shkollë dhe në komunitetin e gjerë. Ky është një realitet edhe për fëmijët në Kosovë, siç tregojnë pjesët e shkëputura më sipër nga rrëfimet e Elizës, Lorikut dhe Eldinit.
Eliza, Loriku dhe Eldini janë tre anëtarë të rinj të zgjuar dhe të motivuar të Grupit HËNA – një grup joformal avokues i fëmijëve me aftësi të kufizuara, i themeluar nga Shoqata Handikos në vitin 2017. HËNA ka punuar për gjashtë vitet e fundit për t'i ndihmuar fëmijët me aftësi të kufizuara të flasin vetë dhe të avokojnë në panele diskutimi, në ngjarje të ndryshme kulturore dhe sociale, në takime të rëndësishme për ngritjen e kapaciteteve për këtë kategori, për ta rritur ndërgjegjësimin për nevojat dhe të drejtat e fëmijëve me aftësi të kufizuara në Kosovë.
Në vitin 2023, me mbështetjen financiare të USAID-it, Grupi HËNA mbajti takime avokuese në shtatë komuna të Kosovës me rreth 100 fëmijë për ta promovuar diskutimin rreth diskriminimit, bullizmit dhe pengesave të tjera me të cilat përballen fëmijët me aftësi të kufizuara në Kosovë. Eldini, Eliza dhe Loriku, si udhëheqës të rinj në komunitetin e tyre, trajnuan anëtarë të tjerë të grupit "HËNA", duke i fuqizuar fëmijët e tjerë të vegjël dhe adoleshentët të flasin dhe të sjellin ndryshim në komunitet.
Tri rrëfime që na inkurajojnë të mos dorëzohemi kurrë
Në këto takime morën pjesë Florenti nga Fushë Kosova, Elza nga Peja dhe Bleoni nga Ferizaj, të cilët na treguan se si janë motivuar nga përvoja dhe sa duan të shohin ndryshime dhe më shumë mundësi për fëmijë si ata.
“Grupi HËNA m’i hapi sytë, më dha një hapësirë, një shans që njerëzit të më dëgjojnë dhe të shohin se unë ekzistoj, por edhe një hapësirë për ta ngritur zërin për t'i përmirësuar nevojat dhe kushtet tona bazike”, thotë Florenti, një djalë 18 vjeçar që jeton me paralizë cerebrale, por që nuk i ndali kurrë aktivitetet e tij. Ai vijon mësimet në gjimnazin 'Hivzi Sylejmani' në Fushë Kosovë dhe ka udhëtuar në mbarë Kosovën sa herë që Grupi HËNA ka pasur takime ku është adresuar nevoja për politika lokale dhe kombëtare për përmirësimin e jetës së fëmijëve me aftësi të kufizuara në Kosovë.
Elza Bojku nga Peja është një tjetër anëtare e Grupit HËNA. Elza ka vështirësi në ecje, por kjo nuk e pengoi që ta vizitojë Avokatin e Popullit dhe ta ngrejë çështjen e mungesës së mësuesve ndihmës në shkolla. Ajo shpjegoi se si kjo mungesë mbështetje mund ta bëjë një fëmijë të ndalojë vijimin eshkollës dhe të ndihet edhe më i izoluar. Ndërsa Elza konfirmon se Grupi HËNA ka qenë një platformë me ndikim për ngritjen e zërit për fëmijët me aftësi të kufizuara, ajo thekson gjithashtu se nuk e ka parë ende ndryshimin e dëshiruar, ku të gjithë fëmijët gëzojnë të drejtat e tyre, me ose pa aftësi të kufizuara.
“Ne të gjithë duam të jemi të pavarur, prandaj po punojmë së bashku si grup dhe për këtë kemi lobuar vazhdimisht. Këtë e kemi thënë në të gjitha takimet, që duhet të na shihni si të barabartë dhe të na jepni mundësi sepse jemi të pandalshëm kur na hapni rrugën dhe horizontet tona. Nuk jam e kënaqur me rezultatin deri tani, por sigurisht që kam shpresë”, thotë Elza.
15-vjeçari Bleon Tërstena, nxënës i klasës së dhjetë në Shkollën Ekonomike “Faik Konica” në Ferizaj, thotë se ndihet i kënaqur me avokimin e bërë përmes Grupit HËNA.
“Ne vazhdimisht avokuam për çështjet që janë sfiduese për ne. Unë personalisht kam një familje që më ndihmon por e di që fëmijët e tjerë me aftësi të kufizuara kanë nevojë për mbështetje dhe ndihmë”, thotë Bleoni. Ai më tej thekson “Ne kemi vizituar shumicën e qyteteve të Kosovës, kemi biseduar me të gjithë për të drejtat tona, të gjithë i dinë kërkesat tona, por duhet të ketë vullnet për të ndihmuar. Ne si grup jemi shumë të bashkuar, avokojmë vazhdimisht, nuk ndalemi kurrë”, thotë Bleoni.
UNICEF-i në Kosovë është i përkushtuar që të sigurojë hapësirë dhe platforma që fëmijët t'i shprehin pikëpamjet e tyre dhe të avokojnë për ligjet dhe politikat gjithëpërfshirëse që u nevojiten. Grupi HËNA është një shembull i rëndësishëm i aktivizmit të drejtuar nga fëmijët, i cili mund të sjellë ndryshime për të gjithë fëmijët, me ose pa aftësi të kufizuara.
